• “Bir Devlet ki! Gümrük İşlerini, vergilerini, ülkenin ve milletin İhtiyaçlarına göre düzenlemekten alı konulmuştur. Böyle bir devlete elbette bağımsız devlet denemez. Mustafa Kemal ATATÜRK”

Gümrük Kıymeti

GÜMRÜK KIYMETİ

                                                                          20.04.2025

 

1- İthal Eşyasının Gümrük Kıymeti

Eşyanın Gümrük Kıymeti, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 23 ilâ 31.maddeleri, Gümrük Yönetmeliğinin 43 ilâ 57.maddeleri, Gümrük Kıymetine İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği ile çeşitli genelgeler ve tasarruflu yazılar ile belirlenmiştir.  

Gümrük Kanunu’nun 24. maddesinde, ithal eşyasının kıymetinin, eşyanın satış bedeli olduğu; satış bedelinin, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyat olduğu; 25.maddesinin 1.fıkrasında, 24.madde hükümlerine  göre belirlenemeyen gümrük kıymetinin, bu maddenin 2.fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinin sırasıyla uygulanmasıyla belirleneceği; eşyanın gümrük kıymetinin bir üst bent hükümlerine göre belirlenebildiği sürece bir alt bent hükümlerinin uygulanmayacağı hükümlerine yer verilmiş; 26.maddesinde ise, 24 ve 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymetinin, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşmanın, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının (GATT) VII.maddesinin ve bu bölüm hükümlerinin prensip ve genel hükümlerine uygun yöntemlerle ve Türkiye’de mevcut veriler esas alınarak belirleneceği öngörülmüş; GATT’ın VII.Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşmanın 17.maddesinde de, bu Anlaşmada yer alan hiçbir hükmün, gümrük idaresinin, gümrük kıymetinin belirlenmesi ile ilgili olarak ibraz edilen tutanak, belge veya beyannamenin gerçeklik veya doğruluğunu araştırma hakkını sınırlamayacağı ve bu hakkı tartışma konusu haline getirecek şekilde yorumlanamayacağı hükme bağlanmıştır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine göre: “ 1. İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28 inci maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.

Şu kadar ki, eşyanın satış bedelinin gümrük kıymetine esas alınabilmesi, aşağıdaki koşullara bağlıdır:

  1. a) Eşyanın alıcısı tarafından elden çıkartılması veya kullanımı;

- Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı ve bunların yetkili kıldığı merciler tarafından konulmuş olan,

- Eşyanın tekrar satılabileceği coğrafi bölgeyi sınırlayan,

- Eşyanın kıymetini önemli bir ölçüde etkilemeyen,

Kısıtlamalar dışında, hiçbir kısıtlamaya tabi olmamalıdır. Yorum Notları GY Ek 8.

...

Gümrük Kanunu’nun 25.maddesine göre: “ l. 24’üncü madde hükümlerine göre belirlenemeyen gümrük kıymeti, bu maddenin 2.fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinin sırasıyla uygulanmasıyla belirlenir. Eşyanın gümrük kıymeti bir üst bent hükümlerine göre belirlenebildiği sürece bir alt bent hükümleri uygulanamaz. ...

  1. Bu madde hükümleri gereğince, gümrük kıymeti aşağıdaki yöntemlere göre belirlenir:
  2. a) Türkiye'ye ihraç amacıyla satılarak, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edilen aynı eşyanın satış bedeli,  Yorum Notları GY Ek 8.
  3. b) Türkiye'ye ihraç amacıyla satılarak, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edilen benzer eşyanın satış bedeli,  Yorum Notları GY Ek 8.
  4. c) İthal eşyasının veya aynı ya da benzer eşyanın Türkiye içinde satıcılardan müstakil kişilere yapılan en büyük miktardaki satışına ait birim fiyata dayalı kıymet,  Yorum Notları GY Ek 9.
  5. d) İthal eşyasının üretiminde kullanılan malzeme ve imalat veya diğer imal işlemlerinin bedel veya kıymetleri ile Türkiye'ye ihraç edilmek üzere ihraç ülkesindeki üreticiler tarafından üretilen, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı sınıf veya cins eşyanın satışında mutat olan kâr ve genel giderlere eşit bir tutar ve 27.maddenin fıkrasının(e) bendinde sayılan diğer bedel veya kıymetler toplamından oluşan hesaplanmış kıymet.  Yorum Notları GY Ek 8, GY Ek 9.
  6. 2’inci fıkranın uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

 

Gümrük Kanunu’nun 26.maddesine göre: “ l. 24 ve 25 inci madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymeti;

  1. a) 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşmanın,
  2. b) 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII nci Maddesinin,
  3. c) Bu bölüm hükümlerinin,

Prensip ve genel hükümlerine uygun yöntemlerle ve Türkiye'de mevcut veriler esas alınarak belirlenir.  Yorum Notları GY Ek 8

  1. 1.fıkra hükümlerine göre gümrük kıymetinin belirlenmesinde;
  2. a) Türkiye'de üretilen eşyanın Türkiye içindeki satış fiyatı,
  3. b) Gümrük idaresinin iki alternatif kıymetten yüksek olanının kabul etmesini öngören bir sistem,
  4. c) Eşyanın ihraç ülkesindeki iç piyasa fiyatı,
  5. d) Aynı veya benzer eşyanın, 25.maddenin 2.fıkrasının (d) bendi hükümlerine göre hesaplanmış kıymeti dışındaki maliyet bedeli,
  6. e) Türkiye'den başka bir ülkeye ihraç edilen eşyanın fiyatı,
  7. f) Asgari gümrük kıymetleri,
  8. g) Keyfi veya fiktif kıymetler,

 

Esas alınmaz.

 

- Beyan edilen kıymetin, gümrük kıymeti olarak kabul edilip edilmeyeceği, satışa ilişkin diğer hususlar da göz önünde bulundurulmak suretiyle; öncelikle, birinci yöntem olan “Satış bedeli yöntemi”ne göre belirlenecektir. Bu yöntemden izleyen yönteme geçilebilmesi için beyan edilen kıymetin bu yönteme göre kabul edilemez olması gerekir.    ...  (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 13.08.2012 tarih ve 2012/29 sayılı Genelgesi).

2- Yurt Dışı Kıymet Araştırması

İlgili gümrük idaresinin; Beyan edilen ithal eşyasının Gümrük Kıymetini yukarıdaki yöntemlere göre tespit edememesi ve/veya beyan edilen kıymetin gözetim/referans/eşik fiyatından düşük olması durumunda, söz konusu eşyanın kıymetini belirlemek üzere Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2012/29 sayılı Genelgesi kapsamında “Yurt Dışı Kıymet Araştırmasına gitmesi” gerekir.

Yurt Dışı Kıymet Araştırmasına Gidilebilmesi İçin İlgili Gümrük İdaresince Önce, “Ön İnceleme” Yapılması; (Örneğin: Gümrük kıymeti araştırılacak eşya ile ilgili aynı veya benzer eşyanın gümrük kıymetinin tespit edilmesi, bir GTİP'in birden fazla eşyayı içermesi durumunda, eşyaların kalite, marka ve sair farklılıklarının da eşyanın kıymetini değiştirebileceği ve aynı GTİP için farklı kıymetler elde edilmesinin mümkün olabileceği için ilgili beyanname ve faturaların temin edilerek bir değerlendirme yapılması, ithal edilen eşyaya ilişkin banka transferlerinin  ilgili bankadan sorularak teyit edilmesi, ilgili firmadan muhasebe kayıtlarının istenilmesi, vb.) gerekmektedir.

Yurt Dışı Kıymet Araştırmasına Gidilebilmesi İçin Risk Analizinin Yapılması; Ön incelemenin tamamlanmasından sonra kıymet araştırmasına gidilebilmesi için aşağıda belirtilen koşulların, geçerli olması gereklidir.

  1. Kıymet araştırmasına gidilecek eşyanın kıymetinin düşük olmasına yönelik ekonomik gerekçeler bulunmalı (eşyanın yüksek gümrük vergisine veya özel tüketim vergisine tabi olması gibi) ve aynı veya benzer eşyanın gümrük kıymetinin beyan edilen eşyanın gümrük kıymetinden en az % 10 oranında yüksek olmalıdır. ...
  2. Beyan edilen eşyanın katma değer vergisi dışında diğer ithalat vergilerine tabi olması gerekir. Kıymet araştırmasına gidilmesi için KDV tek başına yeterli sebep değildir. Bununla birlikte, sadece KDV yönünden kıymet araştırmasına gidilebilmesi için, beyan edilen eşya kıymetinin gerçeği yansıtmadığına ilişkin ciddi şüphe veya emarelerin bulunması gerekir.
  3. Beyan edilen eşyanın ithalatta gözetim uygulanmasına ilişkin tebliğler uyarınca gözetim belgesine tabi olması (beyan edilen kıymetin gözetime ilişkin tebliğlerde belirtilen kıymetlerden yüksek olması durumunda kıymet araştırmasına gidilmemesi) esastır. ...

Yukarıda belirtilen şartlardan en az birinin varlığının tespiti durumunda, kıymet araştırmasına gidilebilecektir.

Yurt dışı Araştırması sonucunda; a) Yükümlü tarafından beyan edilen kıymetin gerçek ve doğru olduğu tespit edilirse, bu çerçevede gerekli işlemler yapılır.

  1. b) Alınan yanıtta ilgili ülke tarafından talebin karşılanamayacağı ya da bilgi bulunamadığı bildirilmiş ise, gümrük idaresince mevcut verilere göre değerlendirme yapılır.
  2. c) Beyan edilen kıymetin gerçek veya doğru olmadığı tespit edilir ise, ilgilendirdiği yönüyle 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ilgili hükümleri çerçevesinde gerekli adli ve idari işlemler yapılarak sonucundan ilgili belge suretleri ile birlikte Bakanlığa bilgi verilir.

Beyana göre yapılan tahakkuklar ile idarece tahakkuk ettirilen vergiler arasındaki farkın, yükümlüsünce Gümrük Yönetmeliğinin 587.maddesinde belirtildiği şekilde teminata bağlanarak eşyanın çekilmesi veya referans/veri kıymetler göz önünde bulundurularak teminat alınması durumlarında; talepte bulunulduğu tarihten itibaren bir yıl içerisinde Yurt Dışı Araştırmasının sonuçlanmaması halinde, gümrük idaresinde  mevcut verilere göre değerlendirme yapılır ve işlem sonuçlandırılır.  ...

Gerek yurt dışı araştırması sonucunda talebin karşılanamayacağının veya bilgi bulunmadığının bildirilmesi, gerekse bir yıllık sürenin geçmesi nedeniyle mevcut verilere göre değerlendirme yapılacak olması durumlarında; öncelikle beyanın kabul edilip edilmeyeceği hususunda bir değerlendirme yapılır. Bu değerlendirmede; yükümlüden temin edilen bilgi ve belgeler, Bakanlıktan bildirilen veriler, varsa benzer konulara ilişkin denetim raporları, ithal tarihinden sonraki süreç de dahil olmak üzere aynı ve benzer eşya ithalatlarında tespit edilen kıymetle, GÜVAS'tan temin edilen bilgiler gibi konuya ilişkin tüm bilgiler dikkate alınır.

Yapılan değerlendirme sonucunda beyanın kabul edilmesi gerektiği sonucuna varılırsa, işlemler buna göre sonuçlandırılır.

Aksi durumda,  Gümrük Kanunun 24 üncü maddesinin (a), (b), (c), ve (d) bentlerinde belirtilen koşullarının varlığı halinde eşyanın gümrük kıymeti, gümrük kıymetinin belirlenmesine ilişkin esaslar çerçevesinde tespit edilir. Söz konusu koşulların bulunmaması durumunda, kıymet araştırması temin edilen verilere göre sonuçlandırılır. (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 13.08.2012 tarih ve 2012/29 sayılı Genelgesi).

...

Sevgi ve Muhabbetle, Sağlıcakla Kalınız.

Kocaeli, 20.04.2024

  

Kerim Çoban

Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi

 

 

 

KAYNAKÇA

 

  • 4458 Sayılı Gümrük Kanunu. 
  • Gümrük Yönetmeliği.
  • Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/29 Sayılı Genelgesi.